تاریخچه هندبال در ایران :
علی محمد امیرتاش در سال 1344 پس از پایان تحصیلات دوره لیسانس در رشته تربیت بدنی و ورزش، از فرانسه به ایران مراجعت كرد. با ورود به ایران اقدام به مذاكره و گفتگو با كمیته ملی المپیك در جهت تأسیس فدراسیون هندبال نمود تا زمینه پیدایش ورزش هندبال 7 نفره در ایران فراهم شود،
اما با تغییرات اداری در كمیته ملی المپیك این امر متوقف ماند. یك سال بعد در جلسه كنگره رؤسای تربیت بدنی و مدیران فنی استانها و فرمانداریهای كل ایران- كه همزمان با برگزاری مسابقه‌های ورزشی آموزشگاههای كشور در خرداد سال 1345 در شیراز تشكیل شد - امیرتاش طی شرح مبسوطی، تصویب و اجرای هندبال در آموزشگاههای كشور را به كنگره پیشنهاد كرد، لیكن به علت آشنا نبودن شركت‌كنندگان در كنگره با ورزش هندبال، این پیشنهاد به تصویب نرسید و بررسی بیشتر درباره آن به آینده موكول شد.
در سال 1347 تغییرات و سازماندهی جدیدی در اداره كل تربیت‌بدنی وزارت آموزش و پرورش پدید آمد كه تصویب بازی هندبال را همانند یكی از ورزشهای رسمی آموزشگاههای كشور، ممكن ساخت. مسئولان وقت كه از افراد باتجربه بودند و با ورزشهای جدید نیز آشنایی داشتند، این پیشنهاد را با احتیاط و به طور غیررسمی پذیرفتند و بناشد امیرتاش برای آزمایش، دو تیم را در دبیرستان البرز تهران انتخاب كند و تمرین دهد تا بتواند ورزش هندبال را در عمل به رؤسای تربیت بدنی كشور- كه بار دیگر در تهران گردهم می‌آمدند- نشان دهد. همزمان با تمرین این دو تیم، اولین نشریه هندبال هفت نفره در ایران كه شامل خلاصه مقررات بازی و مقدماتی از مهارتهای انفرادی و دسته جمعی بود در 27 صفحه تهیه و در اختیار مسئولان و دست‌اندركاران تربیت بدنی آموزش و پرورش گذاشته شد.
به همت اداره كل تربیت بدنی وزارت آموزش و پرورش در بهمن ماه سال 1347 سمینار بررسی مسائل و مشكلات تربیت بدنی و ورزش آموزشگاههای كشور، با شركت رؤسای اداره‌های تربیت بدنی و مدیران فنی استانها و فرمانداریهای كل در تهران تشكیل شد و در ضمن یك مسابقه كامل بین دو تیم هندبال دبیرستان البرز ترتیب یافت و نشریه 27 صفحه‌ای كه به همین منظور تهیه شده بود در دسترس شركت‌كنندگان سمینار گذاشته شد، در جلسه بعدی این سمینار تصمیم گرفته شد، با توجه به امتیازات تربیتی و ورزشی كه هندبال هفت نفره دارد، به عنوان یكی از ورزشهای رسمی آموزشگاهی، به شورای عالی تربیت بدنی آموزشگاهها در وزارت آموزش و پرورش پیشنهاد شود. پس از چهار سال انتظار، این اولین پیروزی بود.
پیش از پایان سال 1347 پیشنهاد مذكور تصویب شد و فدراسیون هندبال آموزشگاههای كشور شكل گرفت. ریاست فدراسیون به آقای جعفر گلبابایی كارمند عالی رتبه وزارت آموزش و پرورش و مشاوره فنی آن به امیرتاش واگذار شد.
به منظور آشنایی معلمان و مربیان ورزش كشور با ورزش هندبال هفت نفره و آماده كردن مقدمات لازم جهت مسابقه‌های هندبال در چهارچوب مسابقه‌های آموزشگاههای كشور- كه در دهه اول تیرماه سال 1348 در تهران برگزار می‌شد- دو كلاس فشرده آموزش مربی و داوری هندبال، جهت شركت مربیان استان تهران در دهه دوم اسفند و برای مربیان ورزش منتخب از سایر نقاط كشور در دهه سوم اسفندماه 1347، به همت اداره كل تربیت بدنی آموزش و پرورش و با سرپرستی و تعلیم امیرتاش، در تهران تشكیل و آموزشهای لازم داده شد. سرانجام تیمهای تعلیم یافته به كمك مربیانی كه در كلاس‌های فشرده شركت كرده بودند، از شهرستانهای تهران، اهواز،مشهد، اصفهان، شیراز و كرمان در این مسابقه‌ها شركت كردند كه به همین ترتیب مقام‌های اول تا ششم را به دست آوردند.
مقررات كامل ورزش هندبال كه از فدراسیون بین‌المللی هندبال تهیه شده و ترجمه گردیده بود به نام «فدراسیون هندبال آموزشگاههای كشور» تكثیر و در همین كلاسها در اختیار شركت‌كنندگان گذاشته شد. اكنون زمانی بود كه عده بسیاری از دانش‌آموزان كشور، ورزش هندبال را می‌شناختند و مربیان با علاقمندی بسیار در پی تكمیل معلومات خود در این زمینه بودند. دست‌اندركاران اداره كل تربیت بدنی آموزش و پرورش كه بر این امر واقف بودند، پیشنهاد امیرتاش مبنی بر دعوت از یك مربی خارجی را پذیرفتند و پیرو آن بلافاصله از آقای «میشل پائولینی» فارغ‌التحصیل دانشسرای عالی تربیت بدنی و ورزش فرانسه و مربی تیم قهرمان هندبال فرانسه و عضو كمیته فنی فدراسیون هندبال آن كشور، به طور رسمی دعوت شد تا برای تدریس در كلاس هندبال به ایران مسافرت كند. در مدت دو ماه اقامت نامبرده در ایران، با همكاری امیرتاش، یك كلاس تكمیلی برای مربیان استان مركزی، در دهه دوم مردادماه سال 1348 در تهران و یك كلاس تكمیلی دیگر در شهرستان اصفهان برگزار شد.
در شهریورماه 1349 كلاس دیگری برای مربیان هندبال كشور در منظریه تهران تشكیل شد و طی آن امیرتاش، آخرین تحولات هندبال تا آن زمان را برای شركت‌كنندگان تشریح كرد.
در مسابقات آموزشگاهی سال 1349 برای نخستین بار تیمهای دختران دانش‌آموز نیز در مسابقه‌های هندبال شركت كردند كه تیمهای شهرستانهای تربت حیدریه، نیشابور و آبادان به ترتیب مقام‌های اول تا سوم را بدست آوردند.
اولین مسابقه‌ای كه قهرمانان هندبال ایران با یك تیم خارجی در آن شركت كردند، مسابقه بین تیمهای منتخب دانش‌آموزان كویت و منتخب دانش‌آموزان تهران بود كه در ساعت 17 روز 8/11/1349 در محل سالن ورزشی هنرسرای عالی نارمك در تهران برگزار شد. نتیجه این مسابقه 24 بر 18 به نفع تیم منتخب دانش‌آموزان كویت شد. در این مسابقه بازیكنان تیم ایران عبارت بودند از آقایان: جهانگیر آغاسی‌بیك، مهدی اسلامی،رضا اسداللهی، علی پژمان، محسن حاجیلو، احمد دقیقی، عباس قاجاریه، رضا محمدی‌سخا، مسعود مرزآبادی،محمدتقی نادی، رضا نیشابوری و حسین یوسف‌خانی و آقای علی‌اكبر لطفی مربی و آقای حسین‌داریا كمك مربی این تیم بودند.
در سال 1352 با توجه به پشتوانه‌ای كه از نظر تعداد بازیكن و مربی هندبال در كشور ایجاد شده بود، سازمان تربیت بدنی وقت به این ورزش توجه پیدا كرد و سرانجام در سال 1354 فدراسیون هندبال كشور تأسیس گردید و مهندس هارون مهدوی عهده‌دار امور آن شد. اولین دوره مسابقه‌های قهرمانی كشور در دسته مردان در سال 1355 برگزار شد كه تیمهای خراسان، اصفهان و تهران اول تا سوم شدند. در رده جوانان هم اولین بار از سال 1363 مسابقه‌های قهرمانی كشور برگزار شده است. اولین دوره مسابقه های كشور در دسته بانوان در سال 1370 برگزار شد كه تیم كهکیلویه و بویراحمد به مقام قهرمانی رسید. اولین حضور مهم تیم ایران در بازیهای آسیایی 1986 بود كه تیم ایران در میان شش تیم، پنجم شد: البته اولین بار ایران در سال 1989 در مسابقه‌های قهرمانی هندبال آسیا در پكن شركت كرد و در بین نه تیم، هشتم شد. اولین مدال آسیایی ایران كسب مقام سوم جوانان آسیا در سال 2004 بود
.
تاریخچه هندبال در جهان :
هومر» تاریخ نویس مشهور یونان در کتاب معروف خود اودیسه، از ورزش هندبال با نام «اورانیا» یاد کرده است. نقش های مربوط به این بازی که در سال ۶۰۰ قبل از میلاد روی یکی از دیوارهای آتن حجاری شده بود، در سال ۱۹۲۶ کشف شد.
در قرن های شانزدهم و هفدهم میلادی، زنان دربار و شوالیه ها به این بازی که تغییر مختصری یافته بود می پرداختند و شاعران وقت، آن را اولین بازی تابستانی نام نهاده بودند.
در سال ۱۸۹۰، کنرادکخ که یک معلم ورزش آلمانی بود، هندبال را به صورت جدیدتری با نام «رافابال اشپیل» معرفی کرد که آن را به صورت هندبال یازده نفری بازی می کردند که شباهت زیادی به یکی از بازی های محلی چکسلواکی به نام «هازنا» داشت. پس از جنگ جهانی اول، «هرمان» رئیس فدراسیون هندبال آلمان برای گسترش و تحکیم این ورزش تلاش فراوانی کرد. دکتر «کارل شلنز» استاد دانشسرای عالی تربیت بدنی و ورزش برلین که او را پدر هندبال نامیده اند، در سال ۱۹۲۰ مقررات این ورزش را تدوین کرد و آن را در کلاسهای خود به اجرا درآورد. پس از او شاگردانش موجبات گسترش این ورزش را در سراسر آلمان فراهم آوردند.
در کشورهای شمال اروپا به دلیل سردی هوا، برای اجرای این ورزش در سالن، شکل تازه ای به آن داده شد که این امر باعث پیدایش هندبال هفت نفره امروزی شد. این ورزش بین سال های ۱۹۰۴ تا ۱۹۲۰ تحت تأثیر بعضی قوانین فوتبال بود و در این دوران توسعه فراوانی در اروپا یافت. تا سال ۱۹۲۸ از نظر تشکیلات بین المللی، هندبال جزو فدراسیون بین المللی دوومیدانی محسوب می شد اما به دلیل اهمیت هندبال، این فدراسیون در هشتمین کنگره خود که در سال ۱۹۲۶ برگزار شد، کمیسیونی برای مستقل کردن آن به وجود آورد. سرانجام در ماه اوت ۱۹۲۸ فدراسیون بین المللی هندبال با عضویت یازده کشور در آمستردام تشکیل شد. در همان سال اولین بازی نمایشی هندبال در آمستردام انجام شد و در سال ۱۹۳۱ کمیته بین المللی المپیک اجازه داد که هندبال به جمع بازیهای المپیک بپیوندد. در خلال سالهای ۱۹۲۸ تا ۱۹۳۴ فدراسیون بین المللی هندبال گسترش بسیاری یافت و توانست بیش از ۲۵ کشور را به عضویت بپذیرد. سرانجام اولین بازیهای بزرگ و رسمی هندبال در المپیک ۱۹۳۶ برلین در رشته هندبال یازده نفره مردان انجام یافت که کشورهای آلمان، اتریش و سوئیس به ترتیب مقام های اول تا سوم را به دست آوردند. در سال ۱۹۳۸ به مناسبت دهمین سال تأسیس فدراسیون بین المللی هندبال، اولین دوره مسابقات قهرمانی جهان در رشته های هندبال یازده نفره و هفت نفره با شرکت کشورهای آلمان، دانمارک، هلند، مجارستان، لوکزامبورگ، لهستان، سوئد، سوئیس و چکسلواکی در کشور آلمان انجام شد که در هر دو رشته آلمان به مقام قهرمانی رسید. با وقوع جنگ جهانی دوم فدراسیون قدیمی هندبال منحل شد تا اینکه در ماه ژوئیه ۱۹۴۶ با پیگیری کشورهای فرانسه و سوئد و با شرکت کشورهای دانمارک، فنلاند، هلند، نروژ، لهستان و سوئیس کنگره ای در کپنهاک تشکیل گردید که به ایجاد فدراسیون بین المللی هندبال انجامید. در سال ۱۹۵۰ محل این فدراسیون به سوئیس منتقل شد.
در سال ۱۹۵۲ دومین دوره مسابقات جهانی هندبال یازده نفره در سوئیس برگزار شد که کشورهای آلمان، سوئد، سوئیس، اتریش، دانمارک، هلند، فرانسه و اسپانیا به ترتیب مقام های اول تا هشتم را کسب کردند. در سال ۱۹۵۴ مسابقات جهانی هندبال هفت نفره در سوئد برگزار شد و کشور میزبان به مقام قهرمانی رسید و آلمان شرقی و چکسلواکی در رده های دوم و سوم قرار گرفتند. در سال ۱۹۵۶ مسابقات جهانی هندبال یازده نفره بانوان در آلمان برگزار شد که کشورهای رومانی، آلمان و مجارستان به مقام های اول تا سوم دست یافتند. سال بعد، این مسابقات در رشته هندبال هفت نفره در یوگسلاوی برگزار شد و کشورهای سوئد، چکسلواکی و آلمان شرقی مقام های اول تا سوم را کسب نمودند. مسابقات هندبال سالنی (هفت نفره) از سال ۱۹۷۲ بار دیگر در جمع رقابت های بازیهای المپیک قرار گرفت.
